Η Κως έχει επενδύσει εδώ και δεκαετίες σε ένα μοντέλο που βασίζεται στον μαζικό τουρισμό και τα μεγάλα, πολυτελή all inclusive resorts.

Ο αντίκτυπος του συγκεκριμένου παραγωγικού μοντέλου ίσως είναι περισσότερο εμφανής στο φυσικό περιβάλλον του νησιού (ενέργεια, νερά, καλλιεργήσιμη γη κοκ) όμως δεν πρέπει να αγνοηθεί και η επίδραση του μαζικού τουρισμού στην υποβάθμιση της οικονομικής και εργασιακής ζωής του τόπου μας.

Οι αριθμοί επιβεβαιώνουν τις ανησυχίες μας

Η ετήσια έκθεση του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ για την ελληνική οικονομία και την απασχόληση αποκάλυψε κάποια πολύ ανησυχητικά στοιχεία και αποκάλυψε έντονες περιφερειακές ανισότητες, συρρίκνωση των πραγματικών μισθών, και μετατόπιση πλούτου προς τα κέρδη εις βάρος των μισθών.

Συγκεκριμένα:

Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (όπου Ρόδος και Κως είναι οι κορυφαίοι προορισμοί) είχε τη μεγαλύτερη μείωση στις πραγματικές αποδοχές ανά ώρα εργασίας από όλες τις περιφέρειες της χώρας. Ήτοι: -40,3% από το 2009 μέχρι το 2022.

Ακολουθούν οι περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας — Θράκης (-35,6%), Βορείου Αιγαίου (-35%), Δυτικής Ελλάδας (-30,3%) και Ιονίων Νήσων (-30,1%) ενώ η μικρότερη μείωση σημειώθηκε στην Περιφέρεια Θεσσαλίας (-25,7%).

Δηλαδή, πληρωνόμαστε λιγότερο (σχεδόν το μισό!) απ’ ό,τι πριν 15 χρόνια με βάση τις σημερινές, αυξημένες τιμές.

Από την άλλη, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Περιφέρειας (δηλαδή το «μέσο εισόδημα» ανά κάτοικο) ήταν υψηλότερο από όλες τις άλλες περιφέρειες (πλην Αττικής) για την ίδια περίοδο.

Αυτή είναι μια ιδιαίτερα σημαντική αντίφαση για το Νότιο Αιγαίου:

• Από τη μία πλευρά έχουμε το δεύτερο υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ,
• Αλλά ταυτόχρονα τη μεγαλύτερη μείωση πραγματικών αμοιβών από όλες τις περιφέρειες.

Αυτό δείχνει:

• Μεγάλη εξάρτηση από εποχική — επισφαλή εργασία.
• Ανομοιόμορφη κατανομή εισοδήματος.

Ποιος ωφελείται από την τουριστική ανάπτυξη;

Τα νούμερα αυτά αποκαλύπτουν μια μεγάλη αλήθεια: ο μαζικός τουρισμός τύπου all inclusive δεν ωφελεί τους κατοίκους όσο θα έπρεπε.

Τα χρήματα που φέρνει το τουριστικό ρεύμα:

• Συγκεντρώνονται στα χέρια λίγων, κυρίως των μεγάλων ξενοδοχειακών ομίλων, συχνά ξένων συμφερόντων.
• Δεν μένουν στην τοπική αγορά, αφού οι τουρίστες δεν ψωνίζουν από μικρά μαγαζιά, ούτε τρώνε σε τοπικά εστιατόρια.
• Συνοδεύονται από κακοπληρωμένη, εποχική εργασία, χωρίς σταθερότητα και με εργασιακή ανασφάλεια ενώ έχουμε και αύξηση των ανισοτήτων: οι λίγοι που κερδίζουν πολλά και οι πολλοί που παλεύουν με χαμηλούς μισθούς και ακρίβεια.

Ο δικηγόρος του διαβόλου

Ως αντίλογο θα μπορούσε να πει κάποιος ότι η ίδια η ετήσια έκθεση του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ δείχνει επίσης ότι η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου έχει και το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού από όλες τις περιφέρειες της χώρας. Οπότε, το παρών παραγωγικό μοντέλο δουλεύει καλά!

Η απάντηση είναι απλή. Το χαμηλότερο ποσοστό φτώχειας στο Νότιο Αιγαίο είναι εν μέρει ακριβές αλλά παραπλανητικό αν δεν ερμηνευτεί σωστά.

Καταρχάς, το ποσοστό μπορεί να είναι χαμηλότερο από άλλες περιφέρειες αλλά παραμένει υψηλό αφού εξακολουθεί να αφορά 1 στους 5 κατοίκους.

Επίσης, η φτώχεια μετριέται σχετικά. Ένας εργαζόμενος σε ξενοδοχείο με μισθό 700 ευρώ, μπορεί να μη θεωρείται “φτωχός” αν ο μέσος μισθός στην περιοχή είναι κοντά στα ίδια επίπεδα. Δεν σημαίνει, όμως, ότι ζει με αξιοπρέπεια.

Τέλος, τα υψηλά κέρδη ορισμένων τουριστικών επιχειρήσεων ανεβάζουν το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, χωρίς να αντανακλούν τις πραγματικές συνθήκες ζωής των πολλών. Πέντε άτομα με 1000 ευρώ εισόδημα ο καθένας, έχουν συνολικό ΑΕΠ 5000 ευρώ και κατά κεφαλήν ΑΕΠ (ο μέσος όρος) 1000 ευρώ.

Αν αλλάζαμε την κατανομή του εισοδήματος και οι τέσσερις είχαν 250 ευρώ και ο ένας 4000 ευρώ, το συνολικό ΑΕΠ θα ήταν πάλι 5000 ευρώ και το κατά κεφαλήν, ΑΕΠ (ο μέσος όρος δηλαδή) πάλι 1000 ευρώ. Όμως η πραγματικότητα των τεσσάρων θα ήταν πολύ διαφορετική σε σχέση με εκείνη του ενός.

Και τώρα τι;

Η Κως και τα άλλα νησιά του Νοτίου Αιγαίου δεν μπορούν να βασίζονται για πάντα μόνο στον μαζικό τουρισμό. Το μοντέλο αυτό δείχνει να έχει φτάσει στα όριά του — και δεν προσφέρει ασφάλεια, βιωσιμότητα ή δίκαιη ανάπτυξη για όλους.

Ο τουρισμός είναι αναγκαίο και κορυφαίο μέρος της λύσης, αλλά όχι όταν λειτουργεί ανεξέλεγκτα. Το Νότιο Αιγαίο έχει ανάγκη από μια ολιστική αναπτυξιακή στρατηγική που θα λαμβάνει υπόψη το περιβάλλον, την ποιότητα ζωής και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Αυτό το μοντέλο δεν θα το φέρουν οι μεγάλες επενδύσεις από το εξωτερικό. Θα το φέρουν οι άνθρωποι του τόπου, οι νέοι, οι αγρότες, οι εργαζόμενοι, οι μικροεπαγγελματίες, οι πολίτες που νοιάζονται. Μαζί μπορούμε να σχεδιάσουμε ένα νησί που δεν θα είναι μόνο τουριστικός προορισμός, αλλά και τόπος για να ζεις με αξιοπρέπεια.

Χρήστος Μπάρδας

Οικονομολόγος - MSc Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας και στόχο την ανάπτυξη της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας

socialbard.medium.com